Tematyka ESG (Environmental, Social, i (Corporate) Governance) to bez dwóch zdań jeden z „gorętszych” tematów ostatniego roku w obszarze rynków kapitałowych i bankowości. Temat, który bez wątpienia zostanie z nami na dłużej, a który czasami bywa żartobliwie nazywany „nowym mifid’em”, ze względu na złożoność i skomplikowanie materii. Zdecydowanie jest to także tematyka, która coraz bardziej powinna zainteresować funkcję compliance, pojawia się tylko pytanie, w jakim stopniu funkcja compliance powinna angażować się w tematykę ESG, co ciekawe dyskusja taka trwa obecnie w zasadzie na całym świecie.
Słowem wyjaśnienia używa się także, poza „ESG”, sformułowania „zrównoważony rozwój” i choć oba pojęcia nie są w pełni tożsame, to jednak często stosowane są swoiste uproszczenia, zaś oba pojęcia używane są naprzemiennie. „Kwestie ESG można podzielić na trzy główne obszary: środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. (…) Czynniki środowiskowe odnoszą się to tego, w jaki sposób firma korzysta z zasobów odnawialnych i nieodnawialnych. (…). Czynniki społeczne pozwalają zmierzyć, jak firma i jej działalność biznesowa wpływają na otoczenie społeczne – pracowników, klientów, dostawców oraz społeczność lokalną. (…). Ład korporacyjny oznacza wewnętrzny system nadzoru firmy.(…)[1]”.
NAVEX Global® pod koniec listopada 2021 roku podzielił się wynikami ankiety OnePoll przeprowadzonej wśród menedżerów i kadry kierowniczej ds. zgodności z przepisami (CCO) w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Francji i Niemczech[2]. Co ciekawe zdecydowana większość respondentów, bo aż 89% uwzględnia raportowanie ESG w ramach programu zgodności swojej organizacji, przy czym daje się zauważyć brak spójnego podejścia nie tylko do samego raportowania, ale też do kwestii szczegółowych, czyli ujęcia ESG w tematyce compliance i „głębokości” zaangażowania funkcji compliance w tematykę ESG.
11% respondentów odpowiedziało, że na chwilę obecną tematyka ESG nie jest częścią środowiska compliance, nie wchodzi w program zgodności, nie jest raportowane przez funkcję compliance, przy czym 71% ze wskazanych 11% wskazało, że tematyka ta powinna docelowo zostać uwzględniona w programach i sprawozdaniach compliance. Analizując wyniki ankiety można dalej zauważyć, że brak jest jednolitego podejścia do kwestii odpowiedzialności za tematykę raportowania ESG. I tak, odpowiedzialność za raportowanie ESG jest umiejscowiona obecnie:
- w compliance (43%),
- w działach finansowych (21%),
- rozporoszona pomiędzy różnymi jednostkami (15%),
- w specjalnie powołanej jednostce ds. ESG (9%),
- w jednostce prawnej (7%).
Co ciekawe wydaje się, że to jednostki compliance z USA są obecnie najlepiej przygotowane do kwestii tematyki ESG (na skutek prac i zaangażowania SEC[3]) i raportowania w zakresie zrównoważonego rozwoju (choć należy zauważyć, że ankieta nie obejmowała respondentów z Polski).
Czy jednostka compliance powinna być odpowiedzialna za raportowanie ESG? Takie pytania także padają w kontekście zaangażowania compliance w kwestie zrównoważonego rozwoju[4]. Część głosów akcentuje potencjalną synergię i wskazuje na benefity takiego rozwiązania. Głosy przeciwne wskazują na już istniejące obciążenie jednostek compliance i ich ekspozycję na ryzyko braku zgodności i ryzyko utraty reputacji (w szczególności), przy czym warto też wspomnieć o wiedzy specjalistycznej np. w zakresie tematyki środowiskowej.
Wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem jest powołanie wyspecjalizowanej jednostki ds. ESG, która zbierałaby dane od różnych jednostek w organizacji, także od funkcji compliance. Funkcja compliance jednocześnie powinna zapewniać swoisty „nadzór” nad tematyką ESG, analizując ją poprzez kombinację ryzyka braku zgodności i ryzyka utraty reputacji. Zasadnym jest także uwzględnienie tematyki ESG w raportowaniu funkcji compliance do zarządów, rad nadzorczych etc.
Oczywiście na tym etapie ciężko jest precyzyjnie wskazać, które rozwiązanie jest najlepsze – inne rozwiązania wypracują firmy inwestycyjne, inne banki, aczkolwiek ze względu na fakt, że ryzyka ESG są obecnie uznawane za ryzyka istotne, trudno wyobrazić sobie brak jakiegokolwiek zaangażowania funkcji compliance w tematykę zrównoważonego rozwoju.
Warto też zauważyć, że na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt nowelizacji Rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, oraz banków powierniczych, który ma dostosować krajowe regulacje w związku z wejściem w życie dyrektywy delegowanej Komisji (UE) 2021/1269 z dnia 21 kwietnia 2021 r. zmieniającej dyrektywę delegowaną (UE) 2017/593 w odniesieniu do uwzględniania czynników ESG w zobowiązaniach w zakresie zarządzania produktami (product governance), co bez wątpienia będzie także wyzwaniem dla funkcji compliance w zakresie zapewnienia właściwego wsparcia merytorycznego i nadzoru (jak i cała tematyka ESG), zważywszy, że wszelkie działania funkcji compliance w firmach inwestycyjnych powinny mieścić się w zakresie regulacji Systemu MiFID II, w szczególności Rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2017/565 z dnia 25 kwietnia 2016 r. uzupełniającego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE w odniesieniu do wymogów organizacyjnych i warunków prowadzenia działalności przez firmy inwestycyjne oraz pojęć zdefiniowanych na potrzeby tej dyrektywy oraz Wytycznych ESMA w sprawie określonych aspektów wymogów dyrektywy MiFID dotyczących komórki ds. nadzoru zgodności z prawem. Funkcja compliance dla banku działającego w oparciu o art. 70 ust. 2 Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi powinna dodatkowo, umiejscawiając tematy ESG w architekturze procesów, uwzględnić postanowienia Rekomendacji H Komisji Nadzoru Finansowego dotyczącej systemu kontroli wewnętrznej w bankach.
[1] [w]: Steward Redqueen, Europejski Bank Odnowy i Rozwoju, Giełda Papierów Wartościowych, Wytyczne do raportowania ESG. Przewodnik dla spółek notowanych na GPW, 2021 r., https://www.gpw.pl/pub/GPW/ESG/Wytyczne_do_raportowania_ESG.pdf [dostęp: luty 2022 r.].
[2] https://www.navexglobal.com/en-us/company/press-room/global-compliance-survey-highlights-convergence-esg-compliance-programs?utm_source=blog&utm_medium=website&utm_campaign=blog-resource [dostęp: luty 2022 r.].
[3] SEC – U.S. Securities and Exchange Commission – „Komisja Papierów Wartościowych i Giełd Stanów Zjednoczonych”.
[4] Por. L. E. Strine, Jr., K. M. Smith, Toward Fair Gainsharing and a Quality Workplace for Employees: How a Reconceived Compensation Committee Might Help Make Corporations More Responsible Employers and Restore Faith in American Capitalism, U of Penn, Inst for Law & Econ Research Paper No. 20-37 Harvard John M. Olin Discussion Paper No. 1035, także L. E. Strine, Jr., K. M. Smith, R.Steel, Caremark and ESG, Perfect Together: A Practical Approach to Implementing an Integrated, Efficient, and Effective Caremark and EESG Strategy, Iowa Law Review, Vol. 106, pp. 1885-1922 (2021), U of Penn, Inst for Law & Econ Research Paper No. 20-45.
MiFID, MAR & Compliance 